Lichtbrillen voor betere (slaap)prestaties van topsporters?

Onderzoek naar het effect van slaap op prestaties van topsporters staat nog in de kinderschoenen. Universitair docent sport- en prestatiepsychologie Arne Nieuwenhuys probeert daar verandering in aan te brengen op de Radboud Universiteit Nijmegen.

‘Kleine dagelijkse schommelingen in slaapduur zien we direct terug in alertheid en concentratievermogen’, vertelt Nieuwenhuys. ‘Dus is slapen belangrijk voor topsporters, want een kleine prestatieverbetering kan soms het verschil maken tussen goud en zilver.’ Hij onderzocht het slaapgedrag van een honderdtal topsporters. Wat bleek? Het duurt lang voordat sporters inslapen en ze hebben moeite met doorslapen.

Slaaphygiëne
De vraag is wat daar de oorzaak van kan zijn. Nieuwenhuys onderzocht het: ‘Zwaar of minder zwaar trainen maakte niet uit. Het lag veel meer aan algemene “slaaphygiëne”: late avondtrainingen of juist vroege ochtendtrainingen, nog eten vlak voor het slapen gaan, afwisselend korte en lange nachten, of na de avondtraining nog studeren waardoor je geest moeilijk tot rust komt. Dat alles maakt dat veel sporters niet goed genoeg slapen.’

Biologische klok verankeren
In een recente interventiestudie probeerden Nieuwenhuys en zijn team een groep amateursporters beter en op vaste tijden te laten slapen. Ook kregen ze een ”lichtbril” die ’s avonds het blauwe licht wegfilterde en ’s morgens zorgde voor wat feller licht. ‘Op die manier probeerden we de biologische klok te verankeren in een stabiel dag- en nachtritme’, zegt Nieuwenhuys. ‘Je versterkt een belangrijk lichamelijk proces waarin rust en alertheid elkaar in een vast ritme afwisselen.’

Resultaten
Voorlopige resultaten laten zien dat het inslapen bij deelnemers verbeterde en – in combinatie met een stabiel ritme –ook de ervaren slaapkwaliteit toenam. Toch is het volgens Nieuwenhuys voor lang niet iedereen weggelegd om dit vol te houden. ‘Topsporters hebben van alles over voor hun sport, dus voor sommigen kan dit werken. Maar het vraagt veel. Zo’n strak dag- en nachtritme laat zich vaak niet combineren met allerlei sociale verplichtingen.’

Sportcultuur
‘We blijven dus op zoek naar andere manieren om de slaap van sporters te verbeteren’, vervolgt Nieuwenhuys. ‘Bij de afronding van ons project komen we met een app waarmee sporters zelf hun slaaphygiëne kunnen monitoren en verbeteren.’ Tegelijk is het volgens de onderzoeker ook belangrijk om te kijken naar training- en wedstrijdprogramma’s. ‘Het is voor de meeste mensen niet goed om ’s morgens om 6 uur in het zwembad te moeten liggen. Of ’s avonds laat nog een wedstrijd te spelen. We moeten kritisch naar onze eigen sportcultuur kijken.’